Wpływ badań na otoczenie

Wyniki badań prowadzonych na WE UPP dotyczących strat produkcyjnych i kosztów zewnętrznych (tj. kosztów nie uwzględnionych w cenie energii elektrycznej) w rolnictwie i przetwórstwie spowodowanych odkrywkową eksploatacją węgla były jednym z kluczowych argumentów, prowadzących do przełomowych zmian w polityce energetycznej kraju i realizacji zobowiązań wynikających z międzynarodowych porozumień, np. ram polityki klimatyczno-energetycznej UE-Agenda 2030 z 2015r. Ostatecznym skutkiem badań było przeorientowanie tej polityki w 2021r. wyrażone w Polityce Energetycznej Polski do 2040r. (PEP 2040) (dowód 1 - podstrona "Polityka energetyczna kraju") i decyzjach inwestycyjnych firm energetycznych (PGE i ZE PAK) (dowód 2 - "podstrona "Polityka inwestycyjna firm"), które ostatecznie zrezygnowały z budowy odkrywek węgla brunatnego Złoczew, Ościsłowo i Oczkowice.

Badania udowodniły znaczące koszty zewnętrzne w rolnictwie, które nie były dotychczas uwzględniane w kosztach produkcji energii elektrycznej. Potwierdziły one obawy lokalnych społeczności i były ważnym argumentem w akcjach protestacyjnych, debacie publicznej (od 2017r. media, także ogólnokrajowe powołały się 85 razy na wyniki ww. badań (dowód 5). Powoływały się na nie także samorządy i organizacje społeczne w procesach administracyjnych i prawnych przez co, np. WSA unieważnił studium zagospodarowania przestrzennego gminy Złoczew, a Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (RDOŚ) w Poznaniu negatywnie ocenił Raport oddziaływania na środowisko dla złoża Ościsłowo (dowód 3 - podstrona "Podziękowania" i dowód 4 - podstrona " Odwołania do badań"), które po dwuletnim osuszaniu miało być uruchomione w 2018r. i zastąpić wydobycie w złożu Jóźwin IIB. Złoże Złoczew miało zastąpić wydobycie w złożu Szczerców.

Przedłużające się procesy uzyskiwania decyzji środowiskowych, niechęć społeczności lokalnych wobec planów uruchomienia nowych odkrywek spowodowały modyfikacje kolejnych dokumentów rządowych w zakresie polityki energetycznej, które w finalnej wersji należy uznać za przełomowe. Jeszcze w latach 2015-2018 powszechne było przekonanie o bezwarunkowej konieczności uruchomienia nowych złóż węgla brunatnego. Np. w Białej Księdze Ochrony Złóż Kopalin z2015r. jako złoża strategiczne przyjęto 15 złóż w tym Oczkowice i Złoczew. Program dla sektora górnictwa węgla brunatnego w Polsce z 2018r. zakładał w scenariuszu niezbędnym dla bezpieczeństwa energetycznego kraju uruchomienie do 2030r. złóż, Złoczew, Ościsłowo, Gubin, Dęby Szlacheckie, a do 2050r. Legnica i Oczkowice.

Kolejne wersje projektu PEP 2040  łagodziły stanowisko w sprawie budowy nowych odkrywek. W przyjętej w 2021 r. wersji decyzję o uruchomieniu złóż Ościsłowo i Złoczew zostawiono inwestorom. Wynikało to m.in. z nacisków strony społecznej i organizacji, które negowały rzekomy „nadrzędny interes społeczny" polegający wg inwestorów na eksploatacji węgla wskazując, że nadrzędny interes społeczny to utrzymanie produkcji rolnej (dowód 3 - podstrona "Podziękowania", dowód 4 - podstrona " Odwołania do badań" i dowód 5 "obecność w mediach"), ochrona środowiska i zdrowie Polaków. PGE i ZE PAK po ogłoszeniu PEP 2040 poinformowały o rezygnacji z uruchomienia nowych złóż, mimo iż w 2016r. złoża Złoczew, Ościsłowo i Oczkowice były w ich planach strategicznych.

Ostateczna rezygnacja z uruchomienia nowych złóż ma przełomowe znaczenie dla ochrony środowiska, ochrony zdrowia i gospodarki, głównie rolników produkujących w pobliżu odkrywek. Polska gospodarka nie poniesie kosztów związanych z zanieczyszczeniem środowiska i wynikających z nich kosztów zdrowotnych.

Dla złóż Złoczew i Ościsłowo koszty zdrowotne oszacowano na 51,8 mld zł (szacunek wg dowodu 3 tj. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&u... str. 20 i 28 oraz https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUK... str. 23 i 34) wobec 35-47 mld zł wartości węgla. Składa się na to roczna redukcja przedwczesnych zgonów o 616 osób, tj.

o 10,6% z 5830 zgonów powstających łącznie w Polsce, 17 krajach UE i pozaunijnych krajach na skutek spalania na terenie Polski węgla kamiennego i brunatnego,

o 33,1% z 1860 zgonów w Polsce spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza wynikającym za spalania węgla kamiennego i brunatnego na terenie Polski i innych krajów,

o 43,2% zgonów spowodowanych pracą elektrowni Bełchatów i Konin.

Zapobiegnie to rocznie także nowym schorzeniom układu oddechowego u 114 osób, 4560 ataków astmy u dzieci i 175 093 utraconych dni pracy przez osoby w wieku produkcyjnym. Spowodowane to będzie redukcją o 18,4 mln ton CO2, co stanowi 5,7% krajowej emisji CO2 i 36,6% aktualnej emisji elektrowni Konin z grupy ZE PAK i Bełchatów.

Nie zostanie też wypompowane do rzek 131 mln m3 wód podziemnych, co przewyższa 173 krotnie pobór wód przez przemysł w powiatach sieradzkim i konińskim. Jest to szczególnie istotne na terenach o najniższych opadach w Polsce.

Straty w produkcji rolnej i w przetwórstwie na terenie 5 województw wyceniono na 293 mld zł wobec 107-143 mld zł wartości węgla do wydobycia.

W latach 2018-2021 na skutek zaniechania wydobycia ze złoża Ościsłowo w Polsce i ponad 20 krajach Europy nie zmarło przedwcześnie 268 osób, uniknięto schorzeń układu oddechowego u 116 osób, 4436 ataków astmy u dzieci i 79212 dni chorobowych osób w wieku produkcyjnym wycenianych na 1,7 mld zł. Straty w produkcji rolnej i przetwórstwie wyniosły 0,2 mld zł, tj. blisko 18% produkcji rolnej na terenie oddziaływania odkrywki. W tym okresie wartość wydobytego węgla wyniosłaby 0,15-0,2 mld zł, co jednoznacznie wskazuje na nieefektywność ekonomiczną eksploatacji węgla.